ده روش برای افزایش خلاقیت کودکان و نوجوانان
“خلاقیت مستلزم رفتن به جاییست که تاکنون هیچ کس دیگری به آن وارد نشده است. شما باید شهر امن و راحت خود را ترک کنید و برای کسب بینش و بصیرت به بیابان بروید. آنچه که شما کشف می کنید خارق العاده خواهد بود: شما در واقع خودتان را کشف می کنید”-آلن آلدا–
آیا شما به اینکه فرزندتان به بالاترین درجه خلاقیتش برسد علاقه مندید؟مسیر رسیدن به تفکرخلاقانه مسیر مستقیمی نیست،اما نشانه هایی و جود دارد که می تواند به ما در پیمودن راهمان کمک کند.
دراینجا ده راه برای بالابردن خلاقیت کودکان ارائه شده است:
1-اجازه اشتباه کردن بدهید:
کارول داوک، پژوهشگر استفورد و نویسنده:”طرز تفکر،روانشناسی جدید موفقیت” بیان می کند که بچه هایی که از شکست می ترسند، به احتمال کمتری به صورت خلاقانه فکر می کنند.اگر فرزند شما وقتی که اشتباهی می کند ناامید می شود، سعی کنید به او چنین چیزی بگویید:”ما چطور می توانیم نتیجه را تغییر دهیم؟” یا “تو چطور می توانی دوباره آن را انجام دهی؟”.من دوست دارم همانطور این امر را شکست رو به جلو بنامیم و به اشتباهات به عنوان فرصت مناسبی برای رشد بجای شکست نگاه کرد، به این قضییه بپردازم.
2-کثیف کاری کنید:
بسیاری از ما یک فضای تمیز را دوست داریم و وقتی شرایط از دستمان خارج می شود و الودگی به بار می اید احساس ضعف می کنیم. با این حال، وقتی که بچه ها در حال انجام فعالیت خلاقانه هستند، کثیفی و آلودگی به سرعت می تواند زیاد شود. دفعه بعدی که کودکتان می خواهد نقاشی کند یا می خواهد یک کیسه از گلوله های پنبه ای را درتمام زمین پخش کند، اتاقی را برای انجام این کارها او فراهم کنید (و یا مکانی دربیرون برای او فراهم کنید). شما ممکن است بشدت مخالف کثیفی باشید، اما مزایای خلاقیت از این ناراحتی موقت بیشتر است.
3-تلاش را تحسین کنید:
ما همه درمورد اینکه پاداش چطور می تواند مانع تفکر مستقل یک کودک شود، زیاد شنیده ایم. در کتاب کوهن: “مجازات شدن توسط پادشاهان نوشته شده: با اعطای ستاره های طلا، طرح های تشویقی، تمجید و ستایش، وامثال اینها مشکل به بار می آید به طوری که پاداش ها، منجر به افزایش انگیزه مردم برای کسب پاداش های بیشتر می شود”(آنچه که مردم به خاطرش کار درستی انجام میدهند پاداش است و نه تحول درونی خودشان).
مشکل پاداش این است که می تواند یک کودک را از جستجوی انگیزه داخلی خود محروم کند. البته این بدان معنی نیست که همه ی پاداش ها بد هستند، اما دفعه ی بعدی که شما برای پاداش دادن وسوسه شدید، سعی کنید چیز معقولی بگوید، مثل: “من میبینم که تو داری کفش هایت را خودت می پوشی” یا “تو واقعا به سختی در حال حل کردن این مسئله ریاصی هستی”.
پاداش های کلامی بهترین انگیزه را ایجاد می کنند.
4-ذهنی باز و روشن داشته باشید:
به فرزندانتان حق انتخاب بدهید، تا برای رسیدن به تفکر مستقل تشویق شوند. شما ممکن است عادت نداشته باشید که یک وعده غذایی شام را به عنوان صبحانه بخورید، اما اگر فرزند شما بگوید که می خواهد قبل از رفتن به مدرسه ماکارانی بخورد، شرایط را برای او فراهم کنید. اگر او می خواهد در آشپزخانه کمک کند، سعی کنید آشپزخانه خود را به شکل یک آزمایشگاه علمی دربیاورید و به او امکان دسترسی آزاد به تعداد انگشت شماری از وسایل آشپزخانه را بدهید.
5-الگوی خلاقیت ارائه بدهید:
خروجی خلاقیت شما چیست؟ دوست دارید انرژی خلاقتان را کجا صرف کنید؟ پخت و پز، آواز خواندن، باغبانی، نقاشی، رقص؟ کودکانی که والدین خود را مشغول و فعال در زمینه ی فعالیت های خلاقانه می بینند، به احتمال بیشتری خودشان هم پذیرای این خلاقیت ها می شوند. هنگام انجام فعالیت های خلاقانه خود، به این فکر کنید که چه چیزی شما را در کودکیتان خوشحال می کرد، و حدود نیم ساعت زمان برای انجام آن خلاقیت با کودکتان صرف کنید. چه احساسای داشتید؟ می توانید تلاش کنید فردا دوباره ان را انجام دهید؟ و روز بعد؟
6-یک قدم به عقب برگردید:
این ممکن است با 5مورد قبلی متناقض به نظر برسد، اما مهم است که به یاد داشته باشید که همه ی اینها در رسیدن به تعادل موثرهستند. اگر یک بچه احساس کند که دوست دارد به طور مداوم تحت نظر باشد، به احتمال کمتری خطر پذیری می کند، و این امر خلاقیت او را کاهش می دهد. اگر شما استقلال را تشویق کنید،شاهد شکوفایی تخیل فرزندتان خواهید بود. دفعه بعدی که کودک شما مشغول انجام یک بازی آرام و ساکت، نقاشی کردن و یا درگیر نوشتن است، از اینکه بلند شود و به دنبال شما بیاید با گفتن این جمله” داری چه چیزی می کشی؟” جلوگیری کنید. این تنها باعث خواهد شد که او را از وابستگی به خود خارج کنید. در عوض،برای خودتان یک فنجان قهوه درست کنید و از لحظاتتان لذت ببرید.
7-زمان های جداگانه ای را برای خلاقیت در نظر بگیرید:
این امر ممکن است سخت باشد،مخصوصا برای پدر مادرهای شاغل،اما بچه ها نیازمند زمانهای بدون مرزی برای تصور، ساخت، آزمایش و اکتشاف هستند. این زمان می تواند نیم ساعت بعد از شام، زمان نقاشی در بستر قبل از خواندن کتاب، یا انجام یک ساعت بازی تخیلی آخر هر هفته باشد. به برنامه تان نگاه کنید و مطمئن شوید که این زمان های جداگانه برای این امر اختصاص یافته اند.
8-به اصول اولیه برگردید:
اسباب بازی های آنچنانی که بوق و چراغ دارند شارژی هستند و یا باتری می خورند جالب هستند، و قطعا جای خود را دارند. اما آنها تفکرات خلاقانه ای که به وسیله ساخت و ساز با چوپ، لوله، آجر، عروسک، لوازم اداری، شن، ماسه و آب ایجاد می شود را تقویت نمی کنند. زمانی را صرف تماشای بازی کوکتان کنید، و به سرعت فهرستی از اسباب بازی ها بگیرید. آنها اغلب با اسباب بازی هایشان چه بازی هایی انجام می دهند؟ چه اشیایی آنها را به سمت بازی های تخیلی می کشاند؟ آیا یک اسباب بازی بسته و محدود (مثل،اسباب بازی هایی با دکمه هایی که یک یا دو کاربرد دارند) می تواند جای یک اسباب بازی آزاد که می توان با آن اشکال زیادی ساخت (مثل بلوک هایی که بازی آزاد را تشویق می کنند) بگیرد؟
9-زمان تماشای تلوزیون را به حداقل برسانید:
این امر می تواند برای بعضی از خانواده ها سخت باشد که، زمان تماشای تلوزیون را به کلی حذف کنند، اما ما همه می توانیم تلاش کنیم که زمان کمتری را در مقابل تلوزیون بگذرانیم. زمانی که صرف فیلم های تلوزیونی یا کارتن ها می شود، می تواند صرف نقاشی، ساختن شهر با بلوک ها، و یا ساختن یک کیک با خمیر بازی شود. شما برای کاهش زمان تماشای تلوزیون چه کاری می توانید انجام دهید؟
10-شما چه ایده های دیگری برای بالا بردن خلاقیت کودکان دارید؟
روش های زیادی برای تشویق خلاقیت یک کودک وجود دارد، و ما دوست داریم ایده های شما والدین مخصوصا مادرهای گرامی را در اختیار داشته باشیم، در زیر این مقاله ایده های خود را با ما و دیگر والدین در میان بگذارید:
من مربی خلاقیت هستم و یک پسر ۷ و یک دختر ۶ ساله دارم کهفوق العاده پرانرژی و باهوشن و همیشه بچه ها باید برای تلوزیون دیدن حتما ازم اجازه بگبرن و نمیذارم هر موقع که دوست داشتن ببینن چون معتقدم خلاقیت بچه رو میگیره و اونها رو راکد میکنه و ترجیح میدم بیشتر باهمدیگه بازی کنن اما همه اطرافیان دائم سرزنشم میکنن و میگن همه بچه های دنیا ب راحتی و هر وقت میخوان کارتون میبینن اینا هممثل اونا….. به نظر شما کارم درسته یا غلط ؟
این روزها و به خصوص در ایام تعطیلات، سادهترین کار سرگرم شدن با برنامههای تلویزیون است. کودکان نیز فرصتی فوقالعاده پیدا میکنند و ترجیح میدهند، اکثر ساعات روز را جلوی تلویزیون یا رایانه نشسته و برنامههای مختلف را تماشا کنند.
البته دقت داشته باشید که تماشای تلویزیون همیشه اثری منفی نداشته و جنبههای مثبتی نیز در بردارد. به واقع شیوه استفاده از آن است که موجب منفی یا مثبت شدن اثراتش میشود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اتحادیه رادیو وتلویزیون های اسلامی به نقل از جام جم، دکتر فیروزه ساجدی، متخصص کودکان در اینباره به «جامجم» میگوید: «برنامههای آموزشی تلویزیون یا رایانه با بهبود مهارتهایی همچون خواندن، حل مساله، ریاضیات و افزایش خلاقیت در کودکان میتوانند تاثیراتی مثبت بر زندگی آنها داشته باشند. همچنین بچهها میتوانند با استفاده درست از تلویزیون و رایانه، دانش خود را درباره جهان پیرامون افزایش دهند.»
اثرات منفی تماشای تلویزیون و بازیهای رایانهای
وی با اشاره به اثرات منفی تماشای تلویزیون و برخی بازیهای رایانهای میافزاید: “تماشای فیلمهای خشن باعث ایجاد رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان میشود. همچنین تماشای این گونه فیلمها میتواند منجر به کاهش حساسیت کودک نسبت به خشونت شده و موجب درک نادرست او از جهان پیرامون ـ به عنوان محلی خطرناک و ناامن ـ بشود.”
به گفته دکتر ساجدی، تماشای این گونه فیلمها به تنهایی باعث بروز رفتارهای خشونتآمیز در کودک نمیشود و علل دیگری همچون فقر، بیکاری و اعتیاد در خانواده و همچنین اختلال عملکرد خانواده نیز در بروز چنین مشکلاتی موثر هستند.
این دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی یادآور میشود: “دیدن فیلمهای نامناسب و تبلیغ استفاده از سیگار در آنها، کودک را به استفاده از این مواد سوق داده و منجر به مشکلاتی میشود”.
دکتر ساجدی میگوید” :اختلالات خواب از مشکلاتی است که به خصوص در مورد شیرخواران و نوپایانی که زیاد تلویزیون تماشا میکنند، مطرح میشود. این مشکل میان این گروه سنی، بر رشد و تکامل کودک و حتی سیستم ایمنی او نیز تاثیر میگذارد”.
ذکر این نکته نیز لازم است که تماشای تلویزیون به دلیل کاهش تمرکز کودک در خانه و مدرسه میتواند موجب افت تحصیلی او نیز بشود.
چگونگی برخورد صحیح با مشکل
دکتر ساجدی در مورد نحوه رویارویی با این مشکل توضیح میدهد: “با توجه به مدت زمان تماشای تلویزیون یا استفاده از رایانه و محتوای آنها، والدین باید نظارت دقیقی بر چگونگی استفاده کودکان داشته باشند. لازم است دقت کنید که مدت زمان تماشای تلویزیون یا استفاده از رایانه برای کودکان حداکثر ۲ ساعت در روز است.”
وی میافزاید: ” محتوای فیلمی که کودک میبیند یا بازیای که انجام میدهد نیز باید توسط والدین ارزیابی شود. آنها همچنین میتوانند در مورد واقعیتها و مسائل غیرواقعی فیلم و بازی با کودک صحبت کنند.”
این دانشیار دانشگاه با اشاره به اهمیت فعالیتها و سرگرمیهایی به غیر از تماشای تلویزیون میگوید: ” فراهم کردن سرگرمیهایی همراه با فعالیت و تحرک بدنی برای کودکان مناسبتر است . بنابراین بهتر است زمانهای آزاد را بیشتر از تماشای تلویزیون، به فعالیتهایی نظیر ورزش و رفتن به پارک اختصاص دهید. همچنین میتوانید سرگرمیهای دیگری همچون خواندن کتاب و بازیهای فکری، برای کودک فراهم کنید که البته خیلی بهتر است اگر پدر یا مادر نیز در انجام این کارها با کودک مشارکت و همراهی داشته باشند”.
دکتر ساجدی در ادامه به راهکارهای دیگری هم اشاره کرده و میگوید: “برای رسیدن به این هدف، نباید در اتاق خواب کودک تلویزیون قرار داد. همچنین هنگام غذا خوردن نیز کودک نباید مشغول تماشای تلویزیون باشد و نکته مهمتر این است که نباید از تلویزیون به عنوان پرستار کودک استفاده شود”.
بنابراین بهتر است با کمی دقت و توجه بیشتر، به کودکان بیاموزیم که از تلویزیون و رایانه بهتر استفاده کنند.
همچنین پزشکان متخصص معتقدند تماشای افراطی تلویزیون و بازی های رایانه ای، کودکان را چاق و بیتحرک می کند که این مساله در آینده سلامتی آنها را به مخاطره می اندازد.
بنابراین شایسته است ساعات تماشای تلویزیون از سوی کودکان را مدیریت کنیم و از افراط و تفریط در این زمینه بپرهیزیم.